CBb 17 september 2024, ECLI:NL:CBB:2024:644 – Zijn houten vloeren te glad voor kalveren? Feit dat dieren er hinder van kunnen ondervinden levert nog niet direct overtreding op – ondanks wetenschappelijke rapporten.
Is er per definitie sprake van een overtreding van het Bhd?
6.1Dierenrecht neemt het standpunt in dat uit de door haar overgelegde rapporten en verklaring blijkt dat het houden van kalveren op houten roostervloeren per definitie een overtreding oplevert van één of meer bepalingen van het Bhd, omdat deze vloeren doorgaans nat en glad zijn. Dierenrecht heeft ter nadere onderbouwing hiervan de volgens haar relevante passages daaruit gemarkeerd en deels ook weergegeven en becommentarieerd in haar beroepschrift. Het College vat dit als volgt samen.
6.2Professor [naam 6], emeritus professor van de Universiteit van Cambridge, Engeland, geeft in zijn verklaring van 22 november 20193 een overzicht en samenvatting van wetenschappelijk bewijs wat betreft welzijnsproblemen voor kalveren in verband met hun huisvesting, met name op houten en betonnen roostervloeren. Op basis van dat bewijs concludeert hij het volgende. Alle houten roostervloeren worden nat en zijn dan glad. Dat veroorzaakt moeilijkheden als kalveren willen gaan liggen, staan of lopen. Verwondingen kunnen ontstaan, maar zelfs als dat niet gebeurt, veroorzaken de gladde vloeren pijn en lijden bij de kalveren. Hij vermeldt dat langdurig liggen op een hard oppervlak pijnlijk is en schade aan de huid en letsel kan veroorzaken. Alle houten en betonnen roostervloeren zijn hard en oncomfortabel om op te liggen. De meeste verblijven met houten roostervloeren hebben geen afzonderlijke ligruimte, zodat kalveren geen droge ligruimte hebben. Ongeschikte vloeren kunnen knieletsel (carpale bursitis) veroorzaken dat substantiële pijn kan veroorzaken. Kalveren op roostervloeren hebben een grotere kans op staartletsel. De Ongeriefanalyse 20074 vermeldt dat dieren door gebrek aan grip uitglijden en zich verwonden. Voor het verminderen van gezondheids- en gedragsproblemen als gevolg van natte en gladde vloeren is het wenselijk dat er voor vleeskalveren nieuwe vloerconcepten worden ontwikkeld. Volgens een Scientific Opinion van de European Food and Safety Authority (EFSA) uit 20125 moeten natte vloeren vermeden worden vanwege warmte- en rustproblemen. Dieren die gehouden worden op roostervloeren hebben een grotere kans op letsel bij het opstaan en gaan liggen. Ontstekingen aan de knie komen meer voor bij kalveren op betonnen en houten roostervloeren dan bij kalveren op rubberen vloeren of stro. Dit had het ‘Scientific Committee on Animal Health and Animal Welfare van de Europese Commissie in 20016 en de EFSA in 20067 ook vastgesteld. De Scientific Opinion van EFSA uit 20238 benoemt gevaren van gladde roostervloeren voor het welzijn voor dieren: letsel en pijn door uitglijden en vallen, problemen bij het opstaan, gaan liggen en rusten, onvermogen tot speelgedrag. In een onderzoek van Schrader et al. uit 20019 wordt melding gemaakt van staartproblemen doordat kalveren op elkaars staart gaan staan op een harde ondergrond. Ook in het onderzoek van Ural el al. uit 2007 komt dit naar voren. Het rapport Alternatieve Vloeren uit 201710 bevat een onderzoek naar verschillende alternatieve vloeren voor kalveren die worden afgezet tegen de referentievloeren houten en betonnen roostervloeren. De conclusie in dit rapport is dat zich bij kalveren op alternatieve vloeren significant minder ontstekingen aan de knie voordoen dan bij kalveren op referentievloeren. Ook geven de vleeskalverhouders aan dat zij op alternatieve vloeren minder knie- en staartproblemen zien dan bij volledig betonnen roostervloeren. Als onderdeel van dit onderzoek zijn door ingenieursbureau [naam 7] stroefheidsmetingen uitgevoerd. Daarbij wordt vermeld dat is uitgegaan van natte omstandigheden, omdat dit de situatie in kalverstallen waar de roosters zijn bevuild met urine en mest, het best representeert. In een onderzoek van [naam 8] et al uit 201911 naar één specifieke alternatieve vloer (de Groene Vlag vloer) is vermeld dat die vloer in het algemeen als redelijk scoorde, terwijl de traditionele houten roostervloer in het algemeen als ‘vuil’ scoorde. De Ongeriefanalyse 201812 vermeldt als ongerief de gladheid van houten vloeren en de betere grip, maar hardere ondergrond van de betonroosters. De onderzoekers hebben aan langdurig gladde vloeren de maximale ongeriefscore 8 toegekend en een ongeriefscore van 4 voor harde vloeren.
6.3.1Deze beroepsgrond slaagt niet. Het College motiveert dit als volgt.
6.3.2Met de overgelegde rapporten en verklaring heeft Dierenrecht laten zien dat houten roostervloeren voor kalveren risico’s voor het welzijn van de dieren kunnen meebrengen. Ook blijkt uit de rapporten en verklaring dat deze risico’s voor het welzijn van kalveren al bijna twintig jaar bekend zijn. Met name als de roostervloeren nat en glad zijn. In (vrijwel) alle rapporten en de verklaring wordt ervan uitgegaan dat dit doorgaans het geval is. Deze gegevens hebben de Nederlandse en Europese wetgever er niet toe gebracht houten roostervloeren uitdrukkelijk te verbieden. De Kalverrichtlijn, die in Bijlage 1 voorwaarden stelt voor de kalverhouderij, bevat geen verbod op houten roostervloeren. Hoewel het de lidstaten op grond van artikel 11 van de Kalverrichtlijn is toegestaan strengere bepalingen dan de richtlijn te handhaven of toe te passen, bevat ook het Bhd geen uitdrukkelijk verbod op het houden van kalveren op roostervloeren. Dat de besluitgever houten roostervloeren niet heeft willen verbieden, blijkt bovendien uit artikel 2.36, derde lid, Bhd. Dat bepaalt dat kalveren, met uitzondering van vleesstierkalveren ouder dan 2 maanden, beschikken over ligruimte die is ingestrooid of is voorzien van een kunststof mat, houten lattenrooster of rubber toplaag. Uit het opnemen van “houten lattenrooster” in deze opsomming blijkt dat een ligruimte met een houten lattenrooster in beginsel voldoet aan de vereisten die deze bepaling stelt aan de ligruimten voor kalveren. Het houden van kalveren op houten roostervloeren levert dan ook pas een overtreding van het Bhd op indien in een concreet geval door de houder van de kalveren niet wordt voldaan aan in dit besluit opgenomen voorschriften voor de verblijfsruimte voor kalveren, zoals dat deze geen bodembedekking mag bevatten die schadelijk is voor het dier (artikel 1.8, derde lid), dat een kalf zonder problemen moet kunnen liggen, rusten en opstaan (artikel 2.34, eerste lid), dat de vloer stroef moet zijn (artikel 2.35, eerste lid) en de ligruimte comfortabel, zindelijk en niet schadelijk (artikel 2.36, eerste lid).
6.3.3Uit de passages in de rapporten en verklaring waar Dierenrecht naar heeft verwezen komt naar voren dat kalveren op houten roostervloeren wanneer deze nat en daardoor glad zijn, kunnen uitglijden. Verder wordt vermeld dat natte vloeren minder comfortabel zijn om te rusten. Kalveren op houten roostervloeren hebben een grotere kans op ontstekingen aan de knie. Er doen zich meer staartproblemen voor bij kalveren die worden gehouden op houten roostervloeren. De rapporten leveren echter niet voldoende grondslag op om te kunnen concluderen dat houten roostervloeren zonder meer schadelijk zijn voor kalveren, dat houten roostervloeren niet stroef genoeg zijn, dat kalveren op een houten roostervloer niet zonder problemen kunnen liggen, rusten of opstaan of dat een stal met een houten roostervloer niet comfortabel en zindelijk kan zijn en schadelijk is. De rapporten gaan ervan uit dat houten roostervloeren doorgaans nat en glad zijn. Het is echter niet komen vast te staan dat houten roostervloeren altijd nat en glad zijn door urine en mest. De onderzoeken waarvan Dierenrecht rapporten heeft overgelegd, zijn er niet op gericht geweest om dat vast te stellen. De minister en [naam 1] hebben er ook op gewezen dat verscheidene onderzoeken al geruime tijd geleden zijn uitgevoerd en dat er sindsdien wezenlijke veranderingen in de kalverhouderij zijn doorgevoerd. [naam 1] heeft gewezen op een andere, meer vezelrijke samenstelling van het voer waardoor de mest minder nat is en op een andere bolling van de houten roosters waardoor natte bestanddelen sneller van het rooster afglijden. Door het gebruik van systemen van klimaatbeheersing drogen natte delen sneller op. Enkel op grond van de rapporten en verklaring die Dierenecht heeft overgelegd, kan dan ook niet worden geconcludeerd dat het gebruik van houten roostervloeren, omdat deze doorgaans nat en glad zouden zijn, in strijd is met het Bhd.
6.3.4Hierom en omdat de rapporten en verklaring niets zeggen over de toestand van de houten roostervloeren bij [naam 1] en de wijze waarop de kalveren op dit bedrijf op deze soort vloer worden gehouden, kan niet alleen op grond van de rapporten en verklaring worden aangenomen dat sprake is van een van de hiervoor in 6.3.2 genoemde overtredingen bij [naam 1]. Om te kunnen vaststellen of sprake is van een overtreding moet de minister dan ook onderzoek (laten) doen op het bedrijf van [naam 1] naar de relevante feiten en omstandigheden waaronder de kalveren daar op een houten roostervloer worden gehouden. Daartoe heeft de minister de in 1.2 genoemde inspectie op het bedrijf van [naam 1] laten verrichten, waarvan de onderzoeksresultaten zijn vastgelegd in het naar aanleiding daarvan opgestelde rapport van bevindingen.
https://uitspraken.rechtspraak.nl/details?id=ECLI:NL:CBB:2024:644