- laatst geupdate 08-03-2020
1. Het bestuursorgaan dat een last onder dwangsom heeft opgelegd, kan op verzoek van de overtreder de last opheffen, de looptijd ervan opschorten voor een bepaalde termijn of de dwangsom verminderen ingeval van blijvende of tijdelijke gehele of gedeeltelijk onmogelijkheid voor de overtreder om aan zijn verplichtingen te voldoen.
2. Het bestuursorgaan dat een last onder dwangsom heeft opgelegd, kan op verzoek van de overtreder de last opheffen indien de beschikking een jaar van kracht is geweest zonder dat de dwangsom is verbeurd.
Dit artikel bepaalt onder welke omstandigheden de overtreder het bestuursorgaan kan verzoeken om een eerder opgelegde last op te heffen (lid 2) of tijdelijk op te schorten in verband met overmacht zijdens de overtreder (wijzigen – lid 1).
1. Wijzigen last
De overtreder kan verzoeken om wijziging van de last indien sprake is van “blijvende of tijdelijke gehele of gedeeltelijk onmogelijkheid” om aan die last te voldoen. Kortom: in gevallen van overmacht. Het is daarbij niet noodzakelijk dat het bestuursorgaan de belangenafweging die is verricht in het kader van de oplegging van de last herhaalt. Het bestuursorgaan hoeft slechts te beoordelen of sprake is van een onmogelijkheid die noopt tot wijziging van de last, aldus de Afdeling (ABRvS 29 februari 2012, ECLI:NL:RVS:2012:BV7248):
“2.5. [appellant] betoogt tevergeefs dat de rechtbank heeft miskend dat het dagelijks bestuur geen deugdelijke belangenafweging aan het besluit ten grondslag heeft gelegd. Anders dan [appellant] stelt, hoefde het dagelijks bestuur bij de beoordeling van het verzoek tot verlenging van de begunstigingstermijn de belangenafweging, die ten grondslag ligt aan de bij besluit van 25 juni 2008 opgelegde last onder dwangsom en de lengte van de daaraan verbonden begunstigingstermijn, niet opnieuw te verrichten. Het dagelijks bestuur heeft zich bij de beoordeling van het verzoek om verlenging van de begunstigingstermijn terecht beperkt tot het in aanmerking nemen van de omstandigheden en belangen die verband houden met de door [appellant] gestelde onmogelijkheid om aan zijn verplichtingen te voldoen.“
Een voorbeeld van overmacht is als voor het voldoen aan de lastgeving een ontheffing of vergunning van een ander bestuursorgaan nodig is en die wordt geweigerd. Bijvoorbeeld als voor het slopen van een illegaal bouwwerk een vergunning op grond van de Wet natuurbescherming voor het verstoren van vleermuizen nodig is en die wordt geweigerd (ABRvS 25 september 2013, ECLI:NL:RVS:2013:1247)
2. Opheffing
Als een last een jaar van kracht is geweest zonder dat de last is overtreden, dan mag de overtreder op grond van lid 2 verzoeken om opheffing van de last. Het bestuursorgaan zal in het kader van dat verzoek een belangenafweging moeten maken of opheffing van de last aangewezen is. Grond voor afwijzing van een verzoek tot opheffing van de last onder dwangsom kan overigens ook gelegen zijn in het feit dat er ná datum van het verzoek tot opheffing alsnog een overtreding van de last plaatsvindt. Daaruit blijkt dan immers dat het juist noodzakelijk is dat de last van kracht blijft. Zo overweegt de Afdeling (ABRvS 20 augusuts 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3137):
“Gelet op het voorgaande heeft de staatssecretaris aannemelijk gemaakt dat de lasten na het verzoek van North Refinery zijn overtreden. Daargelaten of werd voldaan aan het bepaalde in artikel 5:34, tweede lid, van de Awb, dat een jaar lang geen dwangsommen zijn verbeurd, en wat er zij van de door North Refinery gestelde nadelige gevolgen van de lasten voor haar bedrijfsvoering, heeft de staatssecretaris reeds in het feit dat de lasten na het verzoek zijn overtreden in redelijkheid aanleiding kunnen zien om niet tot opheffing van de lasten over te gaan.”
De opheffing van de last kan met terugwerkende kracht, maar kan niet eerder ingaan dan één jaar na oplegging van de last. De last kan dus niet met terugwerkende kracht (volledig) worden opgeheven, zo overweegt het CBb (CBb 23 maart 2016, AB 2016/228, m.nt. C.M.M. van Mil):
“Op grond van artikel 5:34, tweede lid, van de Awb kan het bestuursorgaan dat de last onder dwangsom heeft opgelegd, op verzoek van de overtreder de last opheffen indien de beschikking één jaar van kracht is geweest zonder dat de dwangsom is verbeurd. Gelet op de tekst en de totstandkomingsgeschiedenis van artikel 5:34, tweede lid, van de Awb is beoogd dat deze opheffing in beginsel werkt vanaf het tijdstip waarop tot opheffing besloten wordt. In ieder geval kan de opheffing op grond van deze bepaling niet eerder ingaan dan het tijdstip van één jaar na het van kracht worden van de last onder dwangsom. De heroverweging van de last onder dwangsom in het kader van deze bepaling behoeft zich, anders dan appellante aanvoert, dan ook niet uit te strekken tot de aan dat tijdstip voorafgegane periode. […] Verweerders hebben gelet op het voorgaande zich terecht op het standpunt gesteld dat er geen bevoegdheid bestaat om op grond van artikel 5:34, tweede lid, van de Awb over te gaan tot intrekking van het dwangsombesluit met terugwerkende kracht tot 10 januari 2012.
3. Jurisprudentie
ABRvS:
ABRvS 20 augusuts 2014, ECLI:NL:RVS:2014:3137
ABRvS 12 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4054
ABRvS 12 december 2018, ECLI:NL:RVS:2018:4054, AB 2019/145
ABRvS 2 oktober 2019, ECLI:NL:RVS:2019:3320, AB 2020/102
CBb:
CBb 23 maart 2016, AB 2016/228, m.nt. C.M.M. van Mil
4. Literatuur
F.C.M.A. Michiels, A.B. Blomberg en G.T.J.M. Jurgens, Handhavingsrecht, (Deventer, 2016)
T.N. Sanders, De invordering van (herstel)sancties bij dwangbevel, (diss. Leiden 2018), (Den Haag, 2018).
P.J.J. van Buuren, G.T.J.M. Jurgens en F.C.M.A. Michiels, ‘Bestuursdwang en dwangsom’, (Deventer, 2014).
Over de auteur
Thomas Sanders is advocaat bij AKD. Hij is gepromoveerd aan de Universiteit Leiden op het gebied van het handhavingsrecht en het invorderingsrecht. Zijn praktijk richt zich op het bijstaan van overheden en bedrijven in (vaak omgevingsrechtelijke) handhavingsgeschillen en de handhaving van de openbare orde.
Vragen? Neem contact op via tsanders@akd.nl of LinkedIN.