Kernkennis blogs

Hier vind je de kern van het handhavingsrecht – dit zijn blogs waarin ik heel kort uit de doeken doe wat volgens mij kernkennis is. Een uitstekende manier om snel even te checken of wat je dacht te weten over een onderwerp ook klopt (ik noem ze soms ook de ‘hoe-zat-het-ook-alweer’ blogs.

• Het recht op verhoorbijstand in het bestuursrecht – tips voor de praktijk
  Verhoorbijstand is hulp van een raadsman (zoals een advocaat) bij een verhoor dat wordt afgenomen met het oog op het opleggen van een straf. Als gevolg van het ‘bestuursrechtelijke Salduz arrest’ van 6 september 2024 (ECLI:NL:HR:2024:1135) is er een recht op bijstand bij bestuurlijke boetes. In dit blog praat ik je daarover bij en geef...
• Hoe moet je de regels in een omgevingsplan interpreteren?
  Hoe moet je de regels in een omgevingsplan interpreteren? Welk gebruik maken regels in een omgevingsplan (on)mogelijk? De regels in een omgevingsplan interpreteren is een kunst op zich. De planregels zijn daarom vaak een twistpunt in handhavingsprocedures. Gelukkig heeft de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State (de ‘Afdeling’) in een groot aantal uitspraken handreikingen ...
• Hoe werkt het overgangsrecht bij handhavingsbesluit bij de Omgevingswet?
  Het overgangsrecht bij de invordering van de Omgevingswet (‘Ow’) voor handhavingsbesluiten is best ingewikkeld. Het is belangrijk om op het netvlies te hebben dat bij het overgangsrecht bij handhavingsbesluiten niet alleen naar de Invoeringswet Omgevingswet (‘IOw’) te kijken, maar ook de uitspraak van de Afdeling van 3 juli 2024 (ECLI:NL:RVS:2024:2645) waarin het overgangsrecht bij handhavingsbesluiten ...
• Functioneel dader (overtreder): eigenaren niet meer zo maar aan te spreken voor overtredingen huurders!
  Wanneer kan de eigenaar van een onroerende zaak worden aangeschreven door de overheid als functioneel dader (overtreder)? In dit blog lees je daar meer over.
• Aardverschuiving bij overtredersbegrip: veel overtreders zijn dat per 31 mei 2023 niet meer!
  Is het nog wel redelijk dat wij in het bestuursrecht zo’n ruime invulling van het overtrederschap en het overtredersbegrip hanteerden? Nee, zegt de Afdeling in een uitspraak van 31 mei 2023. Voortaan kan een (rechts)persoon een overtreding alleen worden toegerekend, als wordt voldaan aan (een deel van) de criteria van het functionele daderschap in het ...
• Conclusie van A-G Wattel over het overtrederschap: weg met de toerekening!
  LET OP – update 31 mei 2023: de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft inmiddels uitspraak gedaan (lees hier meer https://handhavingsrecht.nl/aardverschuiving-bij-handhaving-veel-overtreders-zijn-dat-per-vandaag-niet-meer/) Is het nog wel redelijk dat wij in het bestuursrecht zo’n ruime invulling van het overtrederschap hanteren? Nee, zegt A-G Wattel, het moet anders! Vandaag (15 februari 2023) verscheen de conclusie van A-G ...
• Wanneer is er sprake van concreet zicht op legalisering (of legalisatie)?
  Het handhavingsrecht is vrij streng. Als een activiteit illegaal is, dan moet je daar als overheid tegen optreden (de ‘beginselplicht tot handhaving’). Een van de uitzonderingen op deze regel is als de activiteit binnenkort legaal zal worden. Immers, wat voor zin heeft het om te handhaven tegen iets wat binnenkort toch legaal is? Deze uitzondering ...
• De bestuurlijke boete in een notendop
  Een bestuurlijke boete is een straf die de overheid kan opleggen als iemand de wet overtreedt, waarbij de overtreder een geldboete moet betalen. Het is dus een zogenaamde ‘bestraffende sanctie’, bedoeld om pijn te doen (‘leed toe te voegen’). Een bestuurlijke boete legt de overheid (een bestuursorgaan) bij besluit op. Dat besluit noemen wij een ...
• ‘Naming and shaming’ in het bestuursrecht: mag de overheid iedere overtreder aan de schandpaal nagelen?
  Wat is naming and shaming? ‘Naming and shaming’ in het bestuursrecht is het door het bestuursorgaan op eigen initiatief (‘actief’) publiceren van een sanctiebesluit. Zoals het online zetten van een bestuurlijke boete of een last onder dwangsom. In dit blog leg ik uit hoe het zit met naming and shaming in het bestuursrecht, wanneer ...
• Preventief handhaven? Alleen bij klaarblijkelijke dreiging!
  Preventieve handhaving betekent dat de overheid al ingrijpt voordat er een overtreding is. Dat is een uitzondering op het uitgangspunt in artikel 5:2 van de Awb, waaruit volgt dat er zonder overtreding geen handhaving kan zijn. De bevoegdheid om preventief te handhaven door middel van een preventie last onder dwangsom of bestuursdwang staat in artikel ...
• De evenredigheidstoets voor alle besluiten op de schop – maar zoveel verandert er (nog) niet!
  De grote kamer van de Afdeling heeft vandaag (2 februari 2022) een belangrijke uitspraak gedaan over de (wijze van) toetsing door de bestuursrechter van de evenredigheid van besluiten in het bestuursrecht aan artikel 3:4 Awb (zie: ECLI:NL:RVS:2022:285). In deze blog leg ik je kort uit hoe het vroeger was geregeld, wat de A-G’s ook alweer ...
• Waar moet een boeterapport aan voldoen?
  Een boeterapport moet natuurlijk voldoen aan de eisen in de Awb, maar er is ook het nodige rechtersrecht. Dat vind je niet in de Awb, maar wel in dit blog. Het boeterapport is het feitenonderzoek dat aan de oplegging van een bestuurlijke boete voorafgaat. Het is dus heel belangrijk voor het leveren van het benodigde bewijs ...
• Wat als de overheid bij (terechte) bestuursdwang onterecht schade veroorzaakt?
  Bestuursdwang kan veel schade veroorzaken. Bestuursdwang is namelijk in essentie de overheid die fysiek ingrijpt in het eigendomsrecht van de burger. De overheid neem een fiets mee, sloopt een bouwwerk of neemt een dier in beslag. Als later blijkt dat de overheid ten onrechte bestuursdwang heeft toegepast, dan kan de overheid schadeplichtig zijn. Het komt ...
• Wat is voldoende spoedeisend voor spoedeisende bestuursdwang?
  De toepassing van (zeer) spoedeisende bestuursdwang komt vaak voor. Denk aan asbestbranden en chemische branden of drugsafvaldumpingen. Ook wat meer alledaagse overtredingen kunnen spoedeisende bestuursdwang rechtvaardigen. Denk aan het opruimen van verkeerd aangeboden afvalzakken en het verwijderen van verkeerd gestalde fietsen op het treinstation. Het is een ingrijpende bevoegdheid. (Zeer) spoedeisende bestuursdwang houdt namelijk in ...
• Verkopen en vernietigen van zaken bij bestuursdwang: de regels samengevat
  Het verkopen en vernietigen van zaken kan het eindstation zijn bij de toepassing van bestuursdwang. Als de overheid bestuursdwang toepast, dan neemt zij vaak zaken mee. Die slaat zij dan op (zie mijn eerdere blog over de regels die gelden voor het meevoeren en opslaan). Daarna moet er een beslissing worden genomen over wat er ...
• Meevoeren en opslaan van zaken bij bestuursdwang: dat mag niet zomaar!
  Het meevoeren en opslaan van zaken hoort vaak bij bestuursdwang. Bestuursdwang betekent namelijk dat de overheid het klusje zelf moet gaan klaren. De overheid schakelt dan een aannemer of afvalverwerker in en gaat bijvoorbeeld de illegale aanbouw weghalen, de rotzooi opruimen of het voertuig of vaartuig wegslepen. Vaak moeten spullen dan weg worden weggebracht en ...
• Inval door toezichthouders: welke gegevens mag je weigeren?
  Op de vroege maandagochtend staan toezichthouders bij jouw bedrijf op de stoep voor een inval (ook wel ‘dawn raid’). Het bedrijf heeft de wet overtreden en er zal mogelijk een boete worden opgelegd. De toezichthouders willen een aantal dozen met documenten meenemen. Ook willen ze dat je uitlegt waarom je bedrijf de wet overtreedt. Bij ...
• Waar mag een toezichthouder binnentreden voor een controle?
  Mag een toezichthouder overal zomaar naar binnentreden? Hoe zit het ook alweer met de machtiging voor het binnentreden? En wat als het niet gaat zoals het zou moeten? Is het bewijs van die controle dan toch bruikbaar? In deze kernkennis blog praat ik je bij over hoe het ook alweer zit met het betreden van ...
• Beginselplicht tot handhaving: wanneer moet er gehandhaafd worden?
  De beginselplicht tot handhaving houdt in dat de overheid tegen een overtreding moet handhaven, tenzij er wat bijzonders aan de hand is. Dat bijzonders, zijn zogenaamde ‘bijzondere omstandigheden’. In dit blog zet ik uiteen wat de beginselplicht tot handhaving is. Ook bespreek ik wanneer er juist een uitzondering wordt gemaakt op de beginselplicht tot handhaving. ...
• De overheid kan een herstelmaatregel niet afdwingen met een last!
  In een last onder dwangsom of bestuursdwang moet de overheid een herstelmaatregel opnemen. De herstelmaatregel is de uitleg van de overheid aan de overtreder hoe hij de overtreding kan opheffen. Door de herstelmaatregel uit te voeren voorkomt de overtreder dat hij een dwangsom moet betalen (of dat er bestuursdwang wordt toegepast). In de praktijk wordt ...
• De last onder dwangsom in een notendop
  De last onder dwangsom komt van alle handhavingsinstrumenten in het bestuursrecht het vaakst voor. Het is een eenvoudig, doeltreffend en efficiënt instrument voor de overheid om overtredingen te laten beëindigen. In deze blog leg ik uit wat een last onder dwangsom precies is en waar je op moet letten – zowel vanuit overheidsperspectief als vanuit ...
• De last onder bestuursdwang in een notendop
  Een last onder bestuursdwang houdt in dat de overheid zelf een overtreding oplost. Er komen dan toezichthouders (vaak vergezeld door een ingehuurd bedrijf) om de boel op te ruimen of weg te halen. Dat is feitelijk eenvoudig, maar juridisch gezien kan dat soms heel ingewikkeld zijn. In deze blog leg ik uit wat bestuursdwang precies ...
• Wat is een redelijke begunstigingstermijn?
  Bij zowel de last onder dwangsom als de last onder bestuursdwang geeft de overheid de overtreder nog een kans om aan de last te voldoen. Pas na die termijn volgt de sanctie: de uitvoering van bestuursdwang (en kostenverhaal) of de invordering van een dwangsom. Die termijn noemen we de ‘begunstigingstermijn’. In deze blog leg ik ...
• De beslissing op bezwaar bij een handhavingsbesluit: hoe moet er volgens de Afdeling getoetst worden?
  Het bestuursrecht met al zijn besluiten en eigenaardigheden drijft menig rechtenstudent tot waanzin. Met de tijd raak je er echter aan gewend. Sommigen beginnen het zelfs leuk te vinden om te praten over ex tunc en ex nunc (ook wel: ‘beroepsdeformatie’). Het nemen van een beslissing op bezwaar bij een handhavingsbesluit is op dat vlak ...
• Het gelijkheidsbeginsel bij handhaving: gelijke monniken, gelijke kappen!
  Het gelijkheidsbeginsel wordt bij handhaving vaak ingeroepen door de overtreder. Meestal zegt de overtreder dan dat iemand anders ook de wet heeft overtreden.  ‘Waarom mag ik de wet niet overtreden en hij wel?’. Een beroep op het gelijkheidsbeginsel slaagt bij handhaving echter zelden. In dit blog leg ik uit hoe het gelijkheidsbeginsel bij handhaving werkt ...
• Hoe hoog mag een dwangsom zijn?
  Hoe hoog mag een dwangsom zijn? En is het relevant of de overtreding opzettelijk is begaan? Speelt daarbij een rol of de overtreder rijk is of niet? In deze blog leg ik uit hoe de rechter bepaalt wat redelijk is en wat er nu wel of niet mag worden meegewogen. Tot slot geef ik ...
• Hoe vaak moet een toezichthouder controleren?
  Hoe vaak (en op welke wijze) moet de overheid naar aanleiding van een verzoek om te gaan handhaven gaan controleren of er een overtreding is? Wanneer heeft de toezichthouder voldoende gecontroleerd om te kunnen zeggen: ‘er is geen overtreding’?
• Het kostenverhaal bij bestuursdwang – hoe zit het?
  Bij het kostenverhaal bij bestuursdwang gelden er bijzondere regels. Het principe is op zich eenvoudig. De overheid maakt kosten om een overtreding op te ruimen. Diegene die daarvoor verantwoordelijk is (de overtreder), moet die kosten vergoeden. De praktijk is lastiger. Want welke kosten mogen er in rekening worden gebracht? En wanneer mogen er geen kosten ...
• Geen betalingstermijn of waarschuwing? Geen aanmaning !
  De bestuursrechtelijke aanmaning is vooral van belang voor het voorkomen dat de invorderingsbevoegdheid bij dwangsommen verjaart. Daarom is het belangrijk dat als de overheid aanmaant, dit op een geldige manier gebeurd. Om die reden is het belangrijk om te weten wat er in een aanmaning moet zitten. Geen waarschuwing – geen aanmaning! De eisen die maken dat een brief ...
• Beginselplicht tot invordering: dwangsom invorderen, tenzij!
  De beginselplicht tot invordering houdt in dat een dwangsom in de regel moet worden ingevorderd door de overheid. Bijzondere omstandigheden kunnen de invordering van een dwangsom door de overheid echter in de weg staan. In dit blog lees je meer over de beginselplicht tot invordering en bijzondere omstandigheden. Het verbeuren van een dwangsom Als een overtreder een ...
• Het schrijven van een last: 3 tips voor handhavingsjuristen
  De meesterproef voor iedere handhavingsjurist is het schrijven van een vlekkeloos dictum van een last. Dat geldt zowel voor een last onder dwangsom (artikel 5:32 Awb) als een last onder bestuursdwang (artikel 5:21 Awb). Het formuleren van het perfecte dictum lijkt eenvoudig, maar is dit in de praktijk niet. Het perfecte dictum anticipeert namelijk op mogelijke veranderingen ...
• Wie is er ook alweer overtreder?
  LET OP – update 31 mei 2023: de Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft een uitspraak gedaan die het overtrederschap flink wijzigt (lees hier meer https://handhavingsrecht.nl/aardverschuiving-bij-handhaving-veel-overtreders-zijn-dat-per-vandaag-niet-meer/). Dit blog zal nog geupdate worden. Handhaving is mogelijk als er een overtreding is. Een overtreding is er als er een wettelijk voorschrift wordt geschonden. De overtreder is ...
• Handhavingsverzoek: wanneer moet de overheid op onderzoek uit?
  Een handhavingsverzoek van een burger is meestal een mededeling dat hij zich ergens aan stoort. Soms wordt de overheid ook gevraagd om er wat aan te doen. Dat soort verzoeken kunnen een nuttige signaalfunctie hebben. De overheid ziet niet alles en een tip kan soms leiden tot het aanpakken van echte misstanden. Het komt echter ...
• Vertrouwensbeginsel: het woord van ambtenaren en bestuurders bindt vanaf nu de overheid!
  De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft in een uitspraak van 29 mei 2019 (ECLI:NL:RVS:2019:1694) haar rechtspraak over het vertrouwensbeginsel in het bestuursrecht ingrijpend gewijzigd. De Afdeling gaat veel verder dan voorheen en oordeelt dat bestuurders en ambtenaren vanaf nu veel makkelijker de overheid binden met hun uitlatingen en gedragingen. Deze uitspraak gaat grote consequenties hebben ...
• Moet de overheid rekening houden met draagkracht bij dwangsommen?
  Moet de overheid rekening houden met de draagkracht van een overtreder als er een dwangsom wordt opgelegd?
• Zwijgrecht: wanneer mag een overtreder zwijgen?
  Als er een straf wordt opgelegd, dan heeft de overtreder een zwijgrecht. Dat staat in artikel 5:10a Awb. Dat houdt in dat hij niets hoeft te verklaren. In dat geval moet de overheid (de toezichthouder, het bestuursorgaan of de rechter) hem daarop wijzen (de ‘cautie’). Zij kunnen de overtreder dan niet verplichten om mee ...
• Wanneer is een waarschuwing een besluit?
  Is een waarschuwing een besluit? De overheid geeft een overtreder soms een waarschuwing, in plaats van gelijk een sanctie op te leggen. Een waarschuwing brengt in de meeste gevallen geen direct gevolg mee voor de overtreder. Pas als de overtreder de waarschuwing negeert, volgt immers een sanctie. Op dat moment is er een gevolg. Daarom ...
• Mag een proefproces bij handhaving?
  Het proefproces bij handhaving is vaak een zinnige en efficiënte manier voor de overheid om grootschalige overtredingen aan te pakken. Dat kan zonder te handelen in strijd met het gelijkheidsbeginsel. In dit blog leest u daar meer over. Het dilemma Het komt wel eens voor dat een bestuursorgaan vooraf twijfels heeft over de rechtmatigheid van voorgenomen handhavend ...
• Bewijs het maar! Dit zijn de bewijseisen bij handhaving
  Wanneer is een overtreding voldoende aangetoond? De regels voor het leveren van bewijs kunnen lastig zijn. Zelfs in het bestuursrecht waar de zogenaamde ‘vrije bewijsleer’ geldt. Dat komt omdat bewijs nog altijd voldoende deugdelijk en controleerbaar moet zijn om op die basis te kunnen handhaven. Dit blog gaat over wanneer de Afdeling bestuursrechtspraak van de ...
• Wanneer is handhaven onredelijk?
  Wanneer is handhaven onredelijk? De beginselplicht tot handhaving brengt met zich mee dat handhavend optreden zelden onredelijk wordt geacht. Toch meent iedereen waartegen handhavend wordt opgetreden dat het ingrijpen van de overheid in zijn geheel onevenredig is. Er is daardoor vaak discussie over of handhaving wel of niet onredelijk (onevenredig) is. Ik op basis van ...
• Mag de overheid bewijs van een burger gebruiken?
  Mag de overheid bewijs van een burger gebruiken? Stel, de buurman stuurt aan de gemeente foto’s van de illegale opslag die iemand in zijn tuin heeft. Kunnen die foto’s dan zo maar door de toezichthouder worden gebruikt als bewijs? De Afdeling bestuursrechtspraak van de Raad van State heeft daar ogenschijnlijk tegenstrijdige uitspraken over gedaan. In dit blog verduidelijk ...
• Het voorkomen van de verjaring bij dwangsommen
  LET OP: per 1 april 2021 is er een belangrijke wetswijziging geweest op dit onderwerp. Dit blog dateert uit 2015 en laat dus niet de laatste stand van zaken zien (zie: https://handhavingsrecht.nl/blog/de-verjaring-bij-dwangsommen-en-kostenverhaal-gaat-ingrijpend-op-de-schop/) De verjaring bij dwangsommen is een verraderlijk lastig onderwerp. Soms komt er een abrupt einde een procedure tot invordering van een bestuursrechtelijke dwangsom. De ...