Thomas op mr. Online: ‘Advocaat niet vermist, maar vermoord’

Aan de muur van de Middelburgse advocatenkamer hangt een gekalligrafeerd tableau, met daarop alle namen van advocaten in het arrondissement Middelburg tussen 15 mei 1877 en 31 december 2012. “Ook staat erop wanneer iemand stopte als advocaat en waarom, en of een praktijk van vader op zoon werd overgedragen. Fascinerend om naar te kijken”, aldus bestuursrechtadvocaat Thomas Sanders, die naast rechten ook geschiedenis studeerde.
Toen hij weer eens voor een zitting in Middelburg was, viel zijn oog de tekst achter vermelding van mr. Herman Louis van Zanten, ingeschreven op 1 juni 1938: ‘Vermist na 1942’. “Dat intrigeerde me. Wat was er met hem gebeurd? Was hij ondergedoken? Engelandvaarder geworden? Waarom was het tableau nooit aangevuld? Er moest een verhaal achter zitten leek me, dus ik ben het gaan uitzoeken.”

Verraden

Bij de burgerlijke stand bleek al snel dat Van Zanten op 28 augustus 1942 was vermoord in Auschwitz omdat hij Joods was, 35 jaar oud. Onderzoek in de Krantenbank Zeeland leerde Sanders dat Van Zanten verraden was door deken Dieleman van de Middelburgse Orde. Die schreef in mei 1941 aan de bezetter: “Ik miste op de lijst [van Joden] onder Middelburg den advocaat-procureur mr. H.L. van Zanten te Vlissingen. Ik meende dat deze Jood is, althans zeker wat het ras aangaat.” De politie in Vlissingen twijfelde of Van Zanten inderdaad Joods was. De deken vulde daarop aan dat de oom Van Zanten wél op de Jodenlijst stond. En bovendien, zo zei de deken: “Op grond van het uiterlijk en de manieren van doen van Mr. Van Zanten ben ik van mening, dat hij Jood is.”

Vlucht

Van Zanten werd op de Jodenlijst geplaatst, waarna hij in mei 1942 vluchtte. Sanders: “Hij haalde bijna onbezet Frankrijk, maar werd veertig meter voor de grens bij Cannes opgepakt en gedeporteerd naar Auschwitz. Daar stierf hij in de gaskamers. Hij liet geen vrouw of kinderen na.”

Onrechtvaardig

Het verhaal bleek ook in het boek Smalle marges, de Nederlandse advocatuur in Tweede Wereldoorlog van Joggli Meihuizen uit 2011 te staan. Des te onrechtvaardiger vond Sanders het dat nooit iemand het tableau in de advocatenkamer had aangepast. “Door dat woord ‘vermist’ leek het net alsof ie hem gepeerd was, en zijn cliënten in de steek had gelaten.” Hij schreef een brief naar deken Lex Lensink van de Orde van Advocaten Zeeland-West-Brabant. Die vond ook dat er actie moest worden ondernomen. Aanpassing van het tableau zelf zou moeilijk worden (Sanders: “Je zou het met een scheermesje of zo moeten weghalen, maar daar is het veel te kwetsbaar voor”), dus werd besloten er een addendum naast te hangen.
Dat gebeurde daags voor Van Zantens 79^e sterfdag, in een vanwege corona kleine ceremonie. Sanders is er blij mee. “Ik vind het mooi dat het zo is opgepakt door de deken. We kunnen niets veranderen aan wat hem is overkomen, maar we hebben zo na bijna tachtig jaar wel iets rechtgezet.”

Detentie

En hoe is het met deken Dieleman afgelopen? Sanders: “Die is na direct na de oorlog door de Orde geschrapt van het tableau. Hij is ook strafrechtelijk vervolgd. Hij heeft anderhalf jaar in detentie gezeten in afwachting van zijn berechting en is uiteindelijk is voor onder meer de brief over Herman van Zanten veroordeeld. De straf was ‘ontzetting uit het recht om openbare ambten te bekleden’.”